Een leven lang leren, dat is wat we ambiëren. Een steeds ambitieuzer wordende ambitie. We hebben namelijk te kampen met een groeiend tekort aan leraren [1]. Op dit moment wordt de oplossing voor deze enorme maatschappelijke opgave gezocht in het vergroten van de onderwijsbudgetten en het verhogen van het lerarensalaris [2]. Terwijl de discussie over de oplossing voortduurt, worden de problemen steeds groter en raken we steeds verder verwijderd van onze ambitie. Kunnen we dit nog omdraaien?
Gek genoeg blijft men de oplossingen binnen de kaders van het huidige onderwijssysteem zoeken: Onderwijs volg je in een schoolgebouw. In dat gebouw leren de docent, boeken en methodes je lezen, schrijven en rekenen. Op basis van je resultaat op een toets wordt vervolgens besloten of je iets geleerd hebt. Een onderwijssysteem dat al honderden jaren onveranderd is, terwijl de wereld rondom dit onveranderde systeem volledig veranderd is.
We hanteren een oude tactiek binnen een nieuwe realiteit. Langzaam maar zeker worden we ingehaald door deze nieuwe realiteit. Desondanks blijven we driftig investeren in het verbeteren van onze oude tactiek, zonder een kritische blik op onze tactiek in combinatie met de nieuwe realiteit te werpen. Het is tijd om in te zien dat de wereld om ons heen veranderd is en dat het krampachtig vasthouden aan en het verbeteren van de oude tactiek geen toekomstbestendige oplossing is. Het is tijd voor een nieuwe tactiek.
We hebben naast de actuele zoektocht naar een acute oplossing voor het lerarentekort een nog veel lastigere uitdaging. We moeten namelijk verder kijken dan dit ‘zichtbare’ en ‘voelbare’ probleem. Wat is nu daadwerkelijk de oorzaak van het lerarentekort en wat zou daarvoor een oplossing kunnen zijn? Moeten we het lerarentekort wel willen oplossen binnen de kaders van het onderwijssysteem? Alleen als we het eeuwenoude denkbeeld over onderwijs los durven laten, dan ontstaat ruimte voor innovatie.
Laten we eens een poging wagen. Het is belangrijk te beginnen bij de definitie van onderwijs. Want waar hebben we het eigenlijk over als we het over termen als leren, onderwijs en over school hebben? Wat is onderwijs, wat is leren, wat is een school? En hoe verhouden deze definities zich tot ons huidige onderwijssysteem (de huidige tactiek)? Het Van Dale woordenboek beschrijft de volgende definities:
Wanneer bovenstaande definities worden gekoppeld aan het huidige onderwijssysteem, dan ontstaan een aantal prikkelende inzichten:
De overdracht van kennis en vaardigheden kan buiten een school plaatsvinden. Tegelijkertijd is school een synoniem voor onderwijs en les. Wat zegt dat over ons denkbeeld?
Wanneer meerdere personen betrokken zijn in een leerproces en er wordt gesproken van leren dan kan het begrip leren twee kanten opwerken: jij kunt de ander iets leren, jij kunt iets leren van de ander. Leren kan beide richtingen van een interactie tussen twee of meerdere personen zijn: leren kan tegelijkertijd geven én nemen zijn. Wat zegt dit over de relatie tussen leraar en leerling?
Binnen een school bevindt zich een meester, binnen de definitie van onderwijs en leren niet. Daarnaast geven de definities van onderwijs en leren ruimte om überhaupt zonder betrokkenheid van een ander iets leren. Wat zegt dit over de rol van de docent?
Leren is niet het beheersen van kennis of een vaardigheid. Als je kennis of een vaardigheid beheerst, dan kun je iets geleerd hebben maar dat hoeft niet. In ieder geval is het leerproces al afgerond. Leren is het proberen om kennis of een vaardigheid te beheersen. Alleen wanneer je iets probeert wat je nog niet wist of kon, dan ben je aan het leren geweest, ongeacht de uitkomst van je poging. Kun je met een toets wel aantonen of iemand aan het leren is geweest?
Wordt het niet eens tijd om de rol en het takenpakket van een leraar te herzien? Moeten we het ‘proberen’ niet een veel centralere rol geven in het onderwijs? Is het nog wel van deze tijd om per definitie onderwijs te krijgen in een school? Ik zie kansen om onderwijs veel meer met de praktijk te verbinden. Meer ‘proberen’ en minder ‘reproduceren’, theorie en praktijk integreren. De leraar wordt een leerspecialist: de bewaker van het leerproces en begeleider van professionals uit de praktijk die ervaringsgericht onderwijs geven. Ervaringsgericht leren krijgt daarmee een prominentere positie binnen het onderwijs en de link tussen onderwijs en arbeidsmarkt wordt versterkt. Herijking van de rol van de leerspecialist en de samenwerking met de professional kan de werkdruk en het lerarentekort doen afnemen.
Als je het oude vertrouwde los durft te laten en met de essentie begint, dan kan met een frisse blik naar onderwijs gekeken worden. Natuurlijk klinkt bovenstaande heel gemakkelijk en is het veel te kort door de bocht. Uiteraard is het een enorme uitdaging om het onderwijssysteem te hervormen, maar nog nooit was de tijd rijper dan hij nu is. In mijn optiek is het lerarentekort een ‘geluk bij een ongeluk’ dat maakt dat het niet langer anders zou kunnen, maar anders zal moeten. Laten we beginnen
En dan het liefst bij het begin. Niet de effecten maar de oorzaak van de effecten aanpakken. Laten we samen zoeken naar een nieuwe tactiek, deze samen uit durven proberen en samen leren van onze fouten. Zo leren we met elkaar wat onderwijs kan en misschien wel zou moeten zijn.
Ben je benieuwd hoe we onze frisse blik op leren en ontwikkelen toepassen in ons werk? Bekijk dan één van de projecten hieronder.
Utrecht
Bedrijfspand de Pionier
Grebbeberglaan 15
3527 VX Utrecht
Eindhoven
Het Klokgebouw
Klokgebouw 210
5617 AC Eindhoven
Achtergrond: phD in Human Resource Management en Organizational Behavior. Master Arbeids- en Organisatiepsychologie
Mijn verborgen talent is… Sportgerelateerde vragen in een pubquiz beantwoorden.
Met dit nummer begint mijn weekend: Tash Sultana – Jungle
Als ik later groot ben dan… Heb ik een bedrijf dat mensen helpt om hun leven leuker te maken.
